Najstarsze dzieje Szczawnicy

Lata największego rozkwitu i świetności Szczawnicy rozpoczęły się w wieku XIX wraz z odkryciem leczniczych właściwości tutejszych wód mineralnych i utworzeniem w Szczawnicy uzdrowiska. Historia tej pienińskiej miejscowości jest jednak o wiele dłuższa i przez stulecia obfitowała w wiele burzliwych i dramatycznych wydarzeń. Jej początki nie są co prawda dokładnie znane i giną gdzieś w mrokach średniowiecza, ale pierwsze pisane wzmianki na temat Szczawnicy pojawiają się w dokumentach z XIV wieku. Wiadomo, że już wtedy w Szczawnicy istniała parafia. Kroniki wspominają też o niejakim Abrahamie Czarnym z Goszczyc, który ok. roku 1413 udzielił królowi Władysławowi Jagielle pożyczki, w zamian za co otrzymał w zastaw od monarchy starostwo czorsztyńskie, do którego Szczawnica wówczas należała. Położona nad Grajcarkiem miejscowość pojawia się również z sporządzonej przez Jana Długosza księdze Liber Beneficiorum z 1475 roku.

W kolejnym stuleciu Szczawnica była sołectwem i tzw. wybraniectwem, czyli jednostką ówczesnej administracji wojskowej, która – w zamian za służbę – zwolniona była z innych świadczeń na rzecz starosty. Kroniki wspominają, iż w tym okresie doszło na tym gruncie do sporu między wybrańcem szczawnickim - Pawłem Fleszarem i starostą czorsztyńskim Łękawskim. Fleszar, który odbył służbę podczas jednej z wojen, odmówił Łękawskiemu wypełnienia pańszczyzny. Starosta kazał za karę wtrącić niepokornego poddanego do lochu na zamku w Czorsztynie, gdzie Fleszar dokonał żywota. Wiadomo również, że w roku 1529 Szczawnica przestała być oddzielną parafią, a biskup krakowski włączył ją do parafii w pobliskim Krościenku. Mimo to w Szczawnicy zbudowano w 1550 nowy kościół, który zastąpił starszą świątynię, zniszczoną przez ogień. Szczawnica ponownie stała się parafią dopiero w roku 1870.

Pienińskiego miasteczka nie oszczędził niespokojny wiek XVIII. W roku 1706, podczas III wojny północnej w rejonie Szczawnicy toczyły się walki między wojskami rosyjskimi i siłami starosty Lubomirskiego z Lubowli. W latach 1735-1736, podczas wojny o sukcesję tronu, stacjonowały tu oddziały przeciwne elekcji Stanisława Leszczyńskiego, natomiast w latach 1768 - 1770 okolice Szczawnicy stały się areną walk konfederatów barskich. Rok 1769 przyniósł preludium do zbliżających się rozbiorów. Szczawnica wraz z innymi miejscowościami Spisza i ziemi sądeckiej została oderwana od Polski i stała się częścią tzw. kordonu sanitarnego, utworzonego przez Austriaków pod pozorem ochrony przed zarazą. W roku 1811, już po upadku Rzeczypospolitej, Austria ostatecznie zlikwidowała starostwo czorsztyńskie, a Szczawnica wraz z Krościenkiem i samym Czorsztynem stała się jednym z trzech tzw. dominiów. Dla niewielkiej miejscowości w Pieninach rozpoczynała się całkowicie nowa epoka.